Ίσως και να κατορθώσεις να αντιληφθείς, από την πρώτη  κιόλας στιγμή, γιατί τούτο το νησί το λένε Μυροβόλο. Από την ώρα που θα πλησιάσεις με το πλοίο της γραμμής το αραξοβόλι της, στην άκρη της πόλης, νιώθεις αμέσως την αίσθηση της αρχοντιάς, που συνταιριάζει με το ήμερο και το γαλήνιο που αποπνέει. Η Χίος, άλλωστε, δεν ήταν ποτέ ο κατεξοχήν δημοφιλής ταξιδιωτικός προορισμός κι έτσι δεν έχασε ούτε στάλα από την αυθεντικότητά της, στο πέρασμα των χρόνων.

Οι κήποι της Χίου είναι μια μελωδία μεθυστικών αρωμάτων που ‘ρχονται να δέσουν με την ξεχωριστή μυρωδιά της μαστίχας, αλλά και τη ναυτοσύνη της, που αποτελεί παράδοση αιώνων για τους ανθρώπους της. Γι' αυτό στάθηκε πάντα σιωπηλή κι απόμακρη, προκαλώντας μονάχα τους αληθινά υποψιασμένους ταξιδιώτες αυτού του κόσμου, να ‘ρθούν να τη γνωρίσουν.
Το καράβι της γραμμής αράζει στην πόλη της Χίου, που είναι κτισμένη πάνω στην αντίστοιχη αρχαία πόλη. Είναι μια πόλη παράξενη, διαφορετική, με πολλά πρόσωπα, που τα αποκαλύπτει σιγά - σιγά, καθώς αρχίζει η περιήγηση για τον ταξιδιώτη. Αφετηρία των συγκινήσεων, το φρούριο στη βόρεια πλευρά της πόλης, χτισμένο τον 9ο με 10ο αιώνα. Θα μπείτε από τη Νότια Πύλη για να βρείτε μπροστά σας το κτίριο των Ιουστινιάνι, που αναστηλώθηκε τα τελευταία χρόνια και αποτελεί, μουσείο ψηφιδωτών, βυζαντινών και μεταβυζαντινών αγιογραφιών, εικόνων και ξυλογλύπτων.
Στο ίδιο πλάτωμα υπάρχει η φυλακή στην οποία κλείστηκαν οι 70 προύχοντες του νησιού πριν αποκεφαλιστούν, το 1822, και ο τάφος του Καρά Αλί. Δείτε, ακόμη, από κοντά το ναό του Αγίου Γεωργίου, τα Τουρκικά Λουτρά, την Κρύα Βρύση και τον Κουλέ, τον Τουρκικό πύργο. Εκτός από τα μουσεία της, το σημαντικότερο πολιτιστικό κέντρο της πόλης είναι το Ομήρειο Πνευματικό Κέντρο, χτισμένο το 1974, ενώ εξαιρετικά σημαντική θέση κατέχει και η Βιβλιοθήκη του Κοραή, τρίτη σε ποσότητα βιβλίων στην Ελλάδα. Καθώς θα αφήσετε την πόλη, η φύση της Χίου θα αρχίσει να ξεδιπλώνεται στα μάτια σας και το μεθύσι των αισθήσεων θα κορυφωθεί στα νότια της Χώρας, στην κατάφυτη έκταση του Κάμπου.

Δεν είναι τυχαίο που εδώ διάλεξαν να χτίσουν τις επαύλεις τους οι Γενοβέζοι και οι ντόπιοι αριστοκράτες του 14ου αιώνα. Τον Κάμπο κοσμούν, ακόμη, εκκλησίες με εντυπωσιακά καμπαναριά. Νοτιότερα, στους Βαβύλους, θα θαυμάσετε το βυζαντινό ναό της Παναγίας της Κρίνας (13ος αιώνας), με περίτεχνες τοιχογραφίες. Στην οροσειρά, μετά τους Βαβύλους, προς Θολοποτάμι, βρίσκεται η περιοχή Σκλαβιών, με κήπους και νερά, θέρετρο, επίσης, των Γενοβέζων κατακτητών.

Η περιοχή αυτή είναι από τις ομορφότερες της Χίου. Η νοτιοανατολική Χίος θα αποκαλύψει και τα τελευταία μυστικά της με μια, ακόμη, διαδρομή προς τον Κάρφα, την Αγία Ερμιόνη και το Μεγάλο Λιμιώνα. Συνεχίζοντας δυτικά αντικρίζει κανείς το χωριό Θυμιανά, γνωστό για την πέτρα, αλλά και το Καρναβάλι του. Έξω από το Νεοχώρι θα ανακαλύψετε την ιστορική Μονή του Αγίου Μηνά, στην οποία κατέφυγαν 2000 Χιώτες το 1822, όπου και θυσιάστηκαν. Η Καλλιμασιά είναι μεσαιωνικό χωριό της Χίου, που καταστράφηκε από το σεισμό του 1881. Αναζητήστε, εδώ, το Γυναικείο Χειροτεχνικό Συνεταιρισμό για να αγοράσετε τοπικά προϊόντα και αφιερώστε λίγο χρόνο για το Λαογραφικό Μουσείο του χωριού. Η θρυλική μαστίχα της Χίου έχει προσφέρει στο παρελθόν φήμη αλλά και οικονομική ευρωστία σε μια περιοχή που ορίζεται από τα Μαστιχοχώρια. Το μεγαλύτερο από αυτά είναι τα Νένητα.

Η Καλαμωτή είναι ένας, ακόμη, μεσαιωνικά κτισμένος οικισμός της Χίου, που θα σας προσφέρει ευκαιρίες για κολύμπι, στην Κώμη, με την ειδυλλιακή αμμουδερή παραλία. Δοκιμάστε ντόπια εδέσματα και κυρίως γλυκά. Ξεκινήστε με χιώτικα τυριά και την περίφημη κοπανιστή. Μην παραλείψετε να δοκιμάσετε  γλυκό μαστίχα, αμυγδαλωτά, εργολάβους, μασουράκια, λουκουμάδες, τριγωνάκια κ.λ.π. Πιείτε το θαυμάσιο ούζο της Χίου, λικέρ, ροδόνερο κι ανθόνερο.

• Μεσαιωνική Χίος
Η νοτιοδυτική Χίος είναι η μεσαιωνική Χίος. Το ταραγμένο παρελθόν ζωντανεύει στα Αρμόλια, το Πυργί, τους Ολύμπους (όπου θα δείτε το σπήλαιο Συκιάς, μικρό αλλά εντυπωσιακό), τα Μεστά και τη Βέσσα, που συμπλήρωναν την οχυρωματικού τύπου αρχιτεκτονική του νησιού, το 14ο και 15ο αιώνα. Η συνέχεια της νησιώτικης περιπλάνησης περιλαμβάνει το Θολοποτάμι, την Έξω Διδύμα, τη βυζαντινή εκκλησία της Παναγιάς της Σικελιάς και τα ερείπια των Ζυβών. Κι όταν όλα αυτά θα σας κουράσουν, η γαλάζια, πεντακάθαρη θάλασσα στα Μαύρα Βόλια και το Φώκι. Στον Εμπορειό, το νοτιότερο οικισμό της Χίου, θα δείτε το Ναό της Αθηνάς Πολιάδας ή Πολιούχου, ενώ το χωριό Πυργί, που βρίσκεται βορειότερα, είναι γνωστό στους ντόπιους και ως το "Ζωγραφιστό Χωριό" με σπίτια διακοσμημένα με τα περίφημα ξυστά. Εδώ βρίσκεται και ο ναΐσκος των Αγίων Αποστόλων (12ος αιώνας). Στο λιμάνι των Φανών θα δείτε τα λείψανα του ιερού του Φαναίου Απόλλωνα, στα Μεστά θα θαυμάσετε την εκκλησία του Αγίου Ταξιάρχη, με ξυλόγλυπτο τέμπλο, ενώ στις δυτικές παραλίες του νησιού θα κολυμπήσετε στο Λιμένα των Μεστών, την Αγία Ειρήνη και το Λιθί. Επιστρέφοντας στο εσωτερικό θα κάντε μια στάση σον Άγιο Γεώργιο το Συκούση, για να απολαύσετε τη θέα.

Στο κέντρο της Χίου θα ανακαλύψετε τις Καρυές, γνωστές για τις πηγές τους και την όμορφη θέα και από εδώ, ο δρόμος μπορεί να καταλήξει στο μοναστήρι της Παναγίας της Κουρνάς.

Δυτικότερα, θα επισκεφτείτε τη Νέα Μονή για να θαυμάσετε τις αγιογραφίες της και τα ψηφιδωτά της που την ανέδειξαν Βυζαντινό Μνημείο Διεθνούς Σημασίας. Συνέχεια, ουσιαστικά, της Χίου είναι το χωριό Βροντάδος, στην παραλία του οποίου δεσπόζει το άγαλμα του Αφανούς Ναύτη (ο Βροντάδος είναι χωριό ναυτικών) και η Δασκαλόπετρα ή πέτρα του Ομήρου, που σύμφωνα με την παράδοση, δίδασκε ο Όμηρος. Θα συνεχίσετε για το μοναστήρι του Μερσινιδιού και τα όμορφα ψαροχώρια Παντουκιό, Λαγκάδα, Πάνω και Κάτω Καρδάμυλα. Στο βουνό Γρηάς θα ανακαλύψετε τα ερείπια Ρωμαϊκού Κάστρου και νοτιοδυτικά, στο χωριό Πιτυός, αρχαίο οικισμό, στον οποίο, σύμφωνα με την παράδοση, έζησε ο Όμηρος. Υπάρχει, επίσης, αξιόλογος Γενοβέζικος Πύργος.

• Στα Βόρεια
Το οδοιπορικό σας θα ολοκληρωθεί με τη βόρεια πλευρά του νησιού, στην οποία βρίσκεται το ψηλότερο βουνό του, το Πεληναίο, με υψόμετρο 1297 μ. Στη Μονή Μουνδών (1570) θα θαυμάσετε τις τοιχογραφίες, έργα του Κ. Καταρρακτούση και άλλων αγιογράφων του νησιού. Θα επισκεφτείτε, επίσης, τα χωριά Κατάβαση και Σιδηρούντα, με ωραία θέα προς την Βολισσό. Η Βολισσός, σπουδαίο κεφαλοχώρι της περιοχής, διεκδικεί, επίσης, την πατρότητα του Ομήρου. Είναι χτισμένη στην πλαγιά λόφου, στην κορυφή του οποίου, υπάρχει βυζαντινό φρούριο.

Στο επίνειό της, τα Λημνιά, θα βρείτε όμορφες παραλίες και το παγχιακό προσκύνημα της Αγίας Μαρκέλλας. Βορειοδυτικά συναντάμε τα χωριά της Αμανής (Πυραμά, Παρπαριά, Τρύπες, Μελανιό), που φιλοξενούν, κυρίως, κτηνοτρόφους. Στο βουνό της Αμανής υπάρχουν τοποθεσίες εξαίρετου φυσικού κάλους. Θα επιχειρήσουμε εξερεύνηση στο σπήλαιο του χωριού Άγιο Γάλα, που έδωσε σημαντικά προϊστορικά ευρήματα  και το οποίο δεν έχει, ακόμη, εξερευνηθεί στο σύνολό του. Στην είσοδό του σώζεται η βυζαντινή εκκλησία της Παναγίας της Αγιογαλούσαινας, με αξιόλογο ξυλόγλυπτο τέμπλο.  Χωριά με ιδιαίτερη ομορφιά είναι τα Νενητούρια, τα Κουρούνια και ο Εγρηγόρος. Κοντά στο χωριό Κέραμος υπήρχαν ορυχεία αντιμονίου και στα Αγιάσματα, θερμές ιαματικές πηγές με σιδηροθειούχα νερά.

• Ανάβατος, ο Μυστράς της Χίου
Μια πραγματική αποκάλυψη περιμένει όλους όσους ανηφορίσουν στον Ανάβατο, ένα χωριό που θεωρείται ο "Μυστράς" της Χίου.
Η ματιά γεμίζει από εικόνες που θυμίζουν ορεινά ιστορικά χωριά της ορεινής Ελλάδας, καθώς σε ολόκληρη την πλαγιά βλέπουμε χτισμένα παλιά αρχοντικά, από πέτρα, με επιβλητική αρχιτεκτονική. Ο Ανάβατος είχε πολλά δάση και στα βυζαντινά και μεταβυζαντινά χρόνια, δούλευαν εδώ ξυλοκόποι για τα ναυπηγεία της Κωνσταντινούπολης.

Ιστορία
Η ιστορία του νησιού χάνεται στα βάθη των αιώνων, στις αρχές της πρώτης π.Χ. χιλιετίας. Παλαιότεροι κάτοικοι του ήταν οι Πελασγοί, οι Λέλεγες, οι Κάρες, οι Άβαντες, οι Παίοντες και οι Σίντιες.

Στα χρόνια που ακολούθησαν, οι Ίωνες κέρδισαν την μάχη της κυριαρχίας και τον 8ο αιώνα π.Χ. θεσπίστηκε στο νησί η "Μεγάλη Ρήτρα", το καταστατικό του Χιακού Πολιτεύματος, που θεωρείται το αρχαιότερο Σύνταγμα στον κόσμο. Η Χίος διεκδικεί και την πατρότητα του Ομήρου.

Χρυσή εποχή της ήταν ο 6ος αιώνας π.Χ., εποχή που το νησί γνώρισε μεγάλη εμπορική και πολιτιστική ακμή. Γνωστοί γλύπτες της Χίου, εκείνης της εποχής και ιδρυτές της Νησιωτικής Σχολής ήταν οι Μέλας, Μικιάδης, Άχερμος και Βούπαλος, ενώ από τη Χίο κατάγονταν και οι στωικοί φιλόσοφοι Θεόκριτος και Αρίστων, ο ιστορικός Θεόπομπος, ο γεωγράφος Σκύμνος κ.α. Η ζωή των Χίων, εκείνα τα χρόνια, θεωρείτο ζωή με πολυτέλεια και πλούτο, που προερχόταν από την μεγάλη εμπορική της δραστηριότητα.
Η Χίος υποτάχθηκε, στη συνέχεια, στους Πέρσες, στους Αθηναίους, τους Μακεδόνες, στο Μιθριδάτη, στους Ρωμαίους, ενώ δεν ανάκτησε την αίγλη της ούτε στα χρόνια του  Βυζαντίου. Ακμή και ευημερία γνώρισε το νησί την εποχή της Τουρκοκρατίας αφού, ουσιαστικά αυτοδιοικούμενη, επανέκαμψε σε εμπορική δύναμη.

Αυτός ο επίγειος παράδεισος καταστράφηκε εξαιτίας ενός τρομακτικού γεγονότος, που αποτελεί και μία από τις τραγικότερες σελίδες της ελληνικής ιστορίας, τη Σφαγή της Χίου, το 1822. Το 1881, ένας τρομερός σεισμός κατέστρεψε εκ νέου το νησί, που έγινε, τελικά, ελληνικό στις 11 Νοεμβρίου του 1912, όταν και αποβιβάστηκε στο έδαφός του ο Ελληνικός Στρατός.